Ο καρκίνος είναι η πρώτη αιτία θανάτου στις ανεπτυγμένες χώρες και η δεύτερη παγκοσμίως. Περίπου το 40% των περιπτώσεων καρκίνου σχετίζονται με παράγοντες που μπορούμε να αλλάξουμε, όπως συνήθειες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής μας. Μετά το κάπνισμα, η παχυσαρκία είναι η πιο σημαντική αιτία που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Τα Δυσοίωνα Στατιστικά
• Μέχρι το 2030, προβλέπεται ότι το 38% των ενηλίκων παγκοσμίως θα είναι υπέρβαροι και το 20% θα είναι παχύσαρκοι.
• Στις Η.Π.Α. και στο Ηνωμένο Βασίλειο, αυτή η αύξηση ενδέχεται να οδηγήσει σε περίπου 500.000 – 670.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου.
Με Ποιους Μηχανισμούς Προκαλεί η Παχυσαρκία Καρκίνο;
Η παχυσαρκία συμβάλλει στην ανάπτυξη καρκίνου μέσω σύνθετων μηχανισμών που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Χρόνια Φλεγμονή
Η παχυσαρκία μέσω του λιπώδους ιστού προκαλεί χρόνια χαμηλού βαθμού φλεγμονή, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μεταλλάξεις κυττάρων και στη δημιουργία όγκων. Η φλεγμονή αυξάνει τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκινικών κυττάρων όπως παρατηρείται και σε άλλες προκαρκινικές καταστάσεις όπως ο Οισοφάγος Barrett, η ηπατίτιδα, η παγκρεατίτιδα και οι φλεγμονώδεις νόσοι εντέρου. Στην καρκινογένεση συμβάλλουν διάφοροι προ-φλεγμονώδεις παράγοντες όπως: αδιπονεκτίνη, λεπτίνη, TNF-a και IL-6, CRP, VEGF.
Αντίσταση στην Ινσουλίνη
Η παχυσαρκία συχνά οδηγεί σε αντίσταση στην Ινσουλίνη (έχει στενή σχέση με τον Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2), αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρκίνο μέσω διαφόρων μηχανισμών:
• Υπερινσουλιναιμία: η αυξημένη ινσουλίνη και το IGF-1 προάγουν την καρκινογένεση.4
• Οξειδωτικό Stress: η υπεργλυκαιμία και τα ελεύθερα οξέα προκαλούν βλάβες στο DNA και ευνοούν την ανάπτυξη όγκων4
• Ορμονικές αλλαγές: Η αντίσταση στην ινσουλίνη μειώνει την παραγωγή πρωτεινών που δεσμεύουν τις ορμόνες του φύλου, αυξάνοντας τα επίπεδα οιστρογόνων και ανδρογόνων που συνδέονται με καρκίνους ευαίσθητους σε ορμόνες
Ορμονικές Αλλαγές
Η παχυσαρκία αυξάνει τα επίπεδα οιστρογόνων και ανδρογόνων, ειδικά στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, μέσω της δράσης του ενζύμου αρωματάση που παράγεται στον λιπώδη ιστό. Αυτά τα αυξημένα επίπεδα ,συνδέονται με καρκίνους του μαστού και του ενδομητρίου.
Μικροβίωμα Εντέρου
Το μικροβίωμα του εντέρου παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και στη διατήρηση της υγείας του εντέρου6. Στην παχυσαρκία, παρατηρείται ανισορροπία στο μικροβίωμα, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει χρόνια φλεγμονή και να οδηγήσει σε καρκίνο.
• Καρκίνοι του γαστρεντερικού συστήματος και του ήπατος, έχουν συνδεθεί με τη διαταραχή του μικροβιώματος.7
• Η αλλαγή στο μικροβίωμα μετά από βαριατρική χειρουργική επέμβαση φαίνεται να επηρεάζει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, αλλά απαιτούνται περισσότερες έρευνες για να αποσαφηνιστεί ο ρόλος της.
Σχέση της Παχυσαρκίας με Συγκεκριμένους Τύπους Καρκίνου
Καρκίνος του Mαστού: Ο καρκίνος του μαστού μετά την εμμηνόπαυση συνδέεται με αυξημένο σωματικό λίπος και κεντρική παχυσαρκία. Οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν 2,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο μαστού9. Παχύσαρκες γυναίκες με καρκίνο μαστού έχουν χειρότερη πρόγνωση λόγω υψηλότερης πιθανότητας επανεμφάνισης και μειωμένης αποτελεσματικότητας των θεραπειών10.
Καρκίνος του Eνδομητρίου: Ο καρκίνος του ενδομητρίου έχει ισχυρή σχέση με την παχυσαρκία, λόγω των υψηλών επιπέδων οιστρογόνων στις παχύσαρκες γυναίκες. Οι γυναίκες με δείκτη μάζας σώματος (BMI) άνω των 35 έχουν επταπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης ενδομητρικού καρκίνου.
Καρκίνος του Οισοφάγου (Αδενοκαρκίνωμα) : Ο κίνδυνος αδενοκαρκινώματος αυξάνεται σημαντικά με την αύξηση του ΔΜΣ. Για κάθε 5 μονάδες αύξησης του ΔΜΣ, ο κίνδυνος αδενοκαρκινώματος αυξάνεται κατά 52% 11 . Επιπλέον, η παχυσαρκία αυξάνει την πίεση στο στομάχι, ευνοώντας την ανάπτυξη διαφραγματοκήλης, επιδεινώνοντας τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση συμμετέχοντας σε προκακρινικές αλλοιώσεις όπως ο oισοφάγος Barrett.
Καρκίνος Γαστρικού Καρδιακού Στομίου: Στις μη ασιατικές χώρες, ο αυξημένος ΔΜΣ (>25) σχετίζεται με καρκίνο της γαστρικής καρδίας 12. Yπάρχει υπόθεση ότι η χρόνια χρήση φαρμάκων καταστολής του οξέος και τα αυξημένα επίπεδα γαστρίνης παίζουν ρόλο. 13
Καρκίνος του Παχέος Εντέρου: O κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στους άνδρες, καθώς αποθηκεύουν περισσότερο λίπος στην κοιλιακή περιοχή. Για κάθε 2 μονάδες αύξηση του ΔΜΣ ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 4-10%14 . Οι παχύσαρκοι ασθενείς έχουν χειρότερα αποτελέσματα θεραπείας και μεγαλύτερο κίνδυνο επανεμφάνισης του καρκίνου.15-16
Καρκίνος του Ηπατος: Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD) είναι βασικός παράγοντας κινδύνου. Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ήπατος κατά 89%. 17
Καρκίνος της Χοληδόχου Κύστης: Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο χολόλιθων λόγω αυξημένων επιπέδων οιστογόνων και ινσουλίνης18. Οι χολόλιθοι αναγνωρίζονται ως μηχανισμός ανάπτυξης καρκίνου της χοληδόχου κύστης, κυρίως σε άτομα με υψηλή λιπώδη μάζα.
Πολλαπλό Μυέλωμα: Οι παχύσαρκοι ασθενείς έχουν έως και 54% μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από πολλαπλό μυέλωμα.
Βαριατρική Επέμβαση: Ένα είδος Πρόληψης;
Η βαριατρική χειρουργική αποτελεί την πιο αποτελεσματική λύση για μακροχρόνια απώλεια βάρους, ξεπερνώντας τις συμβατικές μεθόδους. Παράλληλα, φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου, επηρεάζοντας θετικά τον μεταβολισμό, το μικροβίωμα του εντέρου και τις ορμόνες. Αν και η επιστημονική έρευνα συνεχίζεται, τα μέχρι τώρα δεδομένα είναι αρκετά ενθαρρυντικά.
Μείωση Συνολικού Κινδύνου Καρκίνου: Η βαριατρική επέμβαση συνδέεται με μείωση της συνολικής συχνότητας καρκίνου κατά 38% 20
Μείωση Κινδύνου Καρκίνων που Σχετίζονται με την Παχυσαρκία: Κατά 41% 20
Μείωση της θνητότητας από καρκίνο: Η βαριατρική επέμβαση συνδέεται με μείωση της θνητότητας από καρκίνο κατά 49% 20
Καρκίνος του Mαστού: Η βαριατρική επέμβαση μειώνει τον κίνδυνο κατά 28% σε γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση και 45% σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. 21
Καρκίνος του Eνδομητρίου: Η βαριατρική χειρουργική μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο σε ποσοστό 62% , ιδίως σε άτομα με υψηλά επίπεδα ινσουλίνης. 20
Καρκίνος Ωοθηκών: Ο κίνδυνος μειώνεται κατά 55%20
Καρκίνος του Οισοφάγου και του Στομάχου: Σπάνια εμφανίζονται μετά από βαριατρική χειρουργική. 1
Καρκίνος του Ήπατος: H βαριατρική χειρουργική μειώνει τον κίνδυνο κατά 61%-89% και βελτιώνει τις προκαρκινικές αλλοιώσεις. 22-23
Καρκίνος του Παχέος Εντέρου: Ο κίνδυνος μειώνεται κατά 37% 20
Καρκίνος του Παγκρέατος: Μείωση του κινδύνου κατά 48% 20
Καρκίνος Χοληδόχου Κύστης: Μείωση του κινδύνου κατά 59% 20
Με Ποιους Μηχανισμούς Μειώνει η Βαριατρική τον Κινδυνο;
• Βελτίωση του μεταβολικού συνδρόμου (π.χ. αντίσταση στην ινσουλίνη, χρόνια φλεγμονή, ορμονικές μεταβολές).
• Μείωση των επιπέδων φλεγμονωδών κυτοκινών και αδιποκινών.
• Βελτιστοποίηση του μικροβιώματος του εντέρου και της φυσιολογίας των χολικών αλάτων.
Συμπέρασμα
Η βαριατρική χειρουργική μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο και τη θνητότητα από συγκεκριμένους καρκίνους, αλλά η σχέση αυτή διαφέρει ανά τύπο καρκίνου και χειρουργική μέθοδο. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την κατανόηση των μηχανισμών και τη βέλτιστη χρήση της βαριατρικής χειρουργικής στην πρόληψη και διαχείριση του καρκίνου.
Πηγές
1.Agrawal S, editor. Obesity, Bariatric and Metabolic Surgery. A Comprehensive Guide. 2nd ed. Springer; 2023.
2. Coussens LM, Werb Z. Inflammation and cancer. Nature. 2002;420(6917):860–7.
3. van Kruijsdijk R, van der Wall E, Visseren F. Obesity and cancer: the role of dysfunctional adipose tissue. Cancer Epidemiol Biomark Prev. 2009;18(10): 2569–78.
4. Arcidiacono B, Liritano S, Nocera A, Possidente K, Nevolo M, Ventura V, et al. Insulin resistance and cancer risk: an overview of the pathogenetic mechanisms. Exp Diabetes Res. 2012;2012:1–12.
5. Cleary MP, Grossmann ME. Obesity and breast can- cer: the estrogen connection. Endocrinology. 2009;150(6):2537–42
6. Sekirov I, Russell S, Antunes L, Finlay B. Gut micro- biota in health and disease. Physiol Rev. 2010;90(3): 859–904.
7. Baker J, Al-Nakkash L, Herbst-Kralovetz M. Estrogen–gut microbiome axis: physiological and clinical implications. Maturitas. 2017;103:45–53.
8. Guo Y, Huang Z, Liu C, Qi L, Sheng Y, Zou D. Modulation of the gut microbiome: a systematic review of the effect of bariatric surgery. Eur
J Endocrinol. 2018;178(1):43–56.
9. Morimoto L, White E, Chen Z, Chlebowski R, Hays J, Kuller L, et al. Obesity, body size, and risk of post- menopausal breast cancer: the Women’s Health Ini- tiative [United States]. Cancer Causes Control. 2002;13(8):741–51.
10. Protani M, Coory M, Martin J. Effect of obesity on survival of women with breast cancer: systematic review and meta-analysis. Breast Cancer Res Treat. 2010;123(3):627–35.
11. Huang J, Koulaouzidis A, Marlicz W, et al. Global burden, risk factors, and trends of esophageal can- cer: an analysis of cancer registries from 48 countries. Cancers. 2021;13(1):141.
12. YangP,ZhouY,ChenB,WanH,JiaG,BaiH,etal. Overweight, obesity and gastric cancer risk: results from a meta-analysis of cohort studies. Eur J Cancer. 2009;45(16):2867–73.
13. Olefson S, Moss. SF. Obesity and related risk factors in gastric cardia adenocarcinoma. Gastric Cancer. 2015;18(1):23–32
14. Moghaddam A, Woodward M, Huxley R. Obesity and risk of colorectal cancer: a meta-analysis of 31 studies with 70,000 events. Cancer Epidemiol Bio- markers Prev. 2007;16(12):2533–47.
15. Calle E, Rodriguez C, Walker-Thurmond K, Thun M. Overweight, obesity, and mortality from cancer in a prospectively studied cohort of US adults. N Engl J Med. 2003;348(17):1625–38.
16. Bardou M, Barkun A, Martel M. Obesity and colorectal cancer. Gut. 2013;62(6):933–47.
17. Larsson S, Wolk A. Overweight, obesity and risk of liver cancer: a meta-analysis of cohort studies. Br J Cancer. 2007;97(7):1005–8.
18. Rawla P, Sunkara T, Thandra K, Barsouk A. Epidemiology of gallbladder cancer. Clin Exp Hepatol. 2019;5(2):93.
19. Wallin A, Larsson S. Body mass index and risk of multiple myeloma: a meta-analysis of prospective studies. Eur J Cancer. 2011;47(11):1606–15.
20. Wilson RB, Lathigara D, Kaushal D. Systematic Review and Meta-Analysis of the Impact of Bariatric Surgery on Future Cancer Risk. International Journal of Molecular Sciences 2023 Mar 24;24(7):6192.
21 Feigelson H, Caan B, Weinmann S, Leonard A,
Powers J, PR Y, et al. Bariatric surgery is associated with reduced risk of breast cancer in both pre- menopausal and postmenopausal women. Ann Surg. 2020;272(6):1053–9.
22. Njei B, McCarty T, Sharma P, Lange A, Najafian N, Ngu J, et al. Bariatric surgery and hepatocellular carcinoma: a propensity score-matched analysis.
Obes Surg. 2018;28(12):3880–9.
23. Yang B, Yang H, Ward K, Sahasrabuddhe V,
McGlynn K. Bariatric surgery and liver cancer in a consortium of academic medical centers. Obes Surg. 2016;26(3):696–700.
