Μεταβολές στην ορμόνη Γκρελίνη μετά από βαριατρικές επεμβάσεις.

Μεταβολές στην ορμόνη Γκρελίνη μετά από βαριατρικές επεμβάσεις.

Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια αύξηση του μεταβολικού συνδρόμου (με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των παχύσαρκων ατόμων) η οποία έχει ανησυχήσει τόσο τον ιατρικό όσο και τον ερευνητικό κόσμο. Η παχυσαρκία σχετίζεται με περίπλοκους ορμονικούς μηχανισμούς. Σύμφωνα με έρευνες υπολογίζεται ότι σήμερα περίπου 2,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη είναι υπέρβαροι. Το μεταβολικό σύνδρομο σχετίζεται άμεσα με την παχυσαρκία και συνοδά νοσήματα όπως ο διαβήτης, η υπέρταση και η άπνοια, καθώς επίσης αυξάνει την νοσηρότητα του ανθρώπου, την παραμονή σε νοσοκομεία, αλλά και το συνολικό κόστος περίθαλψης.

Αρκετά πρόσφατα ανακαλύφθηκαν 2 ορμόνες, η Λεπτίνη και η Γκρελίνη οι οποίες επηρεάζουν την όρεξη του ανθρώπου. Η Λεπτίνη παράγεται από τον λιπώδη ιστό και είναι υπεύθυνη για τη μείωση τόσο του σωματικού βάρους όσο και για την μείωση του σακχάρου στο αίμα, ενεργοποιώντας τον υποθάλαμο (τμήμα του εγκεφάλου).

Η ορμόνη Γκρελίνη ανακαλύφθηκε από τους Kojima και Kangawa το 1992. Η ύπαρξη της ορμόνης αυτής και σε άλλα είδη εκτός από τον άνθρωπο (ψάρια, αμφίβια και πολλά θηλαστικά) έχει βοηθήσει τους ερευνητές να καταλάβουν το ρόλο της στην παχυσαρκία, αλλά και τις μεταβολές της έπειτα από βαριατρικές επεμβάσεις. Η παραγωγή της γίνεται στο στομάχι από νευροενδοκρινικά κύτταρα (τα οποία βρίσκονται στο θόλο του στομάχου), τα «κύτταρα της Γκρελίνης». Τα κύτταρα της Γκρελίνης ελευθερώνουν 2 διαφορετικές ορμόνες στο αίμα, μια ενεργή μορφή Γκρελίνης και μια ανενεργή μορφή Γκρελίνης «desacyl-GH». Εκτός από το στομάχι μικρή ποσότητα της ορμόνης παράγεται και σε άλλα μέρη του σώματος όπως τον εγκέφαλο (στον τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου και στην υπόφυση), στις νησίδες του παγκρέατος, στο λεπτό έντερο ακόμη και στο συκώτι. Μετά από μια βαριατρική επέμβαση η παραγωγή της Γκρελίνης μπορεί να συνεχίσει να παράγεται σε μικρότερη ποσότητα στα υπόλοιπα όργανα. Έτσι ακόμη και μετά από γαστρεκτομή η μείωση της γκρελίνης φτάνει μόνο μέχρι το 65%.

Γκρελίνη και γαστρικός δακτύλιος

Το 1970 έγινε η πρώτη τοποθέτηση Γαστρικού Δακτυλίου σε ασθενή. Αρχικά οι δακτύλιοι θεωρούνταν μόνο περιοριστικές επεμβάσεις. Πρόσφατες έρευνες όμως αποδίδουν ένα νευροενδοκρινικό μηχανισμό στην τεχνική ο οποίος έχει ως αποτέλεσμα αλλαγές μέσω ενός περιφερικού μηχανισμού κορεσμού. Και έτσι επέρχονται αλλαγές στη διατροφική συμπεριφορά.

Κλινικά δεδομένα υποστηρίζουν μια άμεση συσχέτιση ανάμεσα στο σφίξιμο του δακτυλίου και στη μείωση της όρεξης καθώς και του ενδιαφέροντος για φαγητό. Αυτό οφείλεται αφενός στη μηχανική επίδραση του δακτυλίου και αφετέρου σε ορμονικές αλλαγές στο αίμα. Η ακριβής οδός ενεργοποίησης του κορεσμού δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμη. Έξι μήνες μετά από τοποθέτηση δακτυλίου έχει παρατηρηθεί μείωση στο πεψινογόνο ΙΙ, κάτι που μπορεί να οφείλεται σε μείωση των επιπέδων της Γκρελίνης. Ο Knerr et al. εξέτασε την Λεπτίνη και Γκρελίνη στο λιπώδες ιστό ασθενών μετά από τοποθέτηση Γαστρικού Δακτυλίου. Από την έρευνα εντόπισαν μια αύξηση της Λεπτίνης στο υποδόριο λίπος. Τα επίπεδα της Γκρελίνης από την άλλη μειώθηκαν σε ασθενείς με δακτύλιο σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.

Γκρελίνη και γαστρεκτομή Sleeve

Αρχικά η Γαστρεκτομή Sleeve ήταν το πρώτο βήμα για τους σοβαρά παχύσαρκους ασθενείς με BMI>50  που είχαν πολύ υψηλό επεμβατικό κίνδυνο και δεν μπορούσαν να κάνουν επέμβαση χολο-παγκρεατικής παράκαμψης. Όταν ο ασθενής έφτανε στο επιτρεπτό βάρος γινόταν και το δεύτερο μέρος της επέμβασης.  Πριν όμως από τη δεύτερη επέμβαση μεγάλο μέρος των ασθενών είχε τέτοια μείωση στο βάρος αλλά και βελτίωση στα συνοδά νοσήματα που η δεύτερη επέμβαση δεν ήταν αναγκαία. Βάση ερευνών έχει παρατηρηθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος των κύτταρων που παράγουν Γκρελίνη βρίσκεται στο θόλο του στομάχου. Κάνοντας γαστρεκτομή Sleeve το τμήμα αυτό του στομάχου αφαιρείται και έτσι μειώνεται η παραγωγή της Γκρελίνης. Ένας δεύτερος μηχανισμός που έχει προταθεί ο οποίος φαίνεται ότι μειώνει τα επίπεδα της ορμόνης είναι λόγω μίας παρακρινικής επίδρασης έπειτα από ενεργοποίηση κυττάρων ανάλογων του γλυκαγονόμορφου πεπτιδίου 1 (GLP-1) τα οποία μπλοκάρουν τα υπόλοιπα κύτταρα της Γκρελίνης.

Επιπλέον αλλαγές των επιπέδων Γκρελίνης στο πλάσμα σχετίζονται με βελτίωση του μεταβολικού συνδρόμου καθώς επίσης της γλυκόζης νηστείας και των επιπέδων λεπτίνης. Επίσης τα αντιδιαβητικά αποτελέσματα της επέμβασης μπορεί να διαρκέσουν σε αρκετές περιπτώσεις ακόμη και 5 χρόνια.

Γκρελίνη και Roux-en-Y Γαστρικό Bypass

Το Roux-en-Y γαστρικό Bypass είναι μία από τις πιο αποτελεσματικές επεμβάσεις για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίασ. Η επέμβαση έχει περιοριστικό χαρακτήρα δηλαδή μειώνεται η χωρητικότητα του στομάχου αλλά και δυσαπορροφητικό χαρακτήρα. Η επέμβαση έχει ξεκάθαρη συσχέτιση με ορμονικές αλλαγές. Το μειωμένο αίσθημα πείνας μετά την επέμβαση σχετίζεται με αλλαγές στις ορμόνες των εντέρων. Αυξημένη ορμόνη PYY και GLP-1 σχετίζονται με την μείωση βάρους. Σχετικά όμως με την ορμόνη της Γκρελίνης υπάρχει αμφισβήτηση, στο κατά πόσο διαδραματίζει ρόλο στην απώλεια βάρους μετά από την επέμβαση. Τα αποτελέσματα των ερευνών είναι διφορούμενα καθώς οι έρευνες εμφανίζουν διαφορετικά αποτελέσματα (άλλες αύξηση και άλλες μείωση της Γκρελίνης). Ο μηχανισμός που την επηρεάζει δεν είναι ξεκάθαρος λόγω της μη φυσικής επαφής των θρεπτικών ουσιών με μεγάλο μέρος του γαστρεντερικού συστήματος. Το φαγητό συγκεκριμένα παρακάμπτει το σημείο που ενεργοποιεί τη Γκρελίνη (το δωδεκαδάκτυλο) μέσω της γαστρεντερικής αναστόμωση. Η διαφοροποίηση αυτή της Γκρελίνης ίσως οφείλεται σε διαφορές στη χειρουργική προσέγγιση του πνευμονογαστρικού νεύρου. Όταν αφαιρείται εμφανίζεται μείωση της ορμόνης, ενώ όταν διατηρείται τα επίπεδα παραμένουν σταθερά ή και αυξάνονται.

Το μέλλον στης θεραπεία της παχυσαρκίας

 Εμβόλια

Κατά καιρούς έχουν εξετασθεί εμβόλια τα οποία μπορούν να διακόψουν ενδογενή σήματα τα οποία επηρεάζουν το κέντρο κορεσμού.

Ένα από τα πρώτα παραδείγματα είναι τα μονοκλωνικά αντιγκρελινικά αντισώματα. Ο πρωταρχικός σκοπός τους είναι να αναστείλουν την παραγωγή της Γκρελίνης. Αρχικά εμφάνισαν καλά αποτελέσματα αλλά μακροχρόνια φάνηκαν αναποτελεσματικά.

Επιπλέον έχει εξετασθεί ένα σωματίδιο (παρόμοιο με ιό) το οποίο μπορεί να μπλοκάρει την παραγωγή Γκρελίνης. Το εμβόλιο αυτό δημιουργεί αντισώματα κατά της ορμόνης. Έρευνες σε ποντίκια έδειξαν μείωση του βάρους τους έως και 50%. Έδειξαν μάλιστα μειωμένη πρόσληψη τροφής σε συνδυασμό με αυξημένη ενέργεια.

Μια παρενέργεια των εμβολίων είναι ότι σχετίζονται με την εμφάνιση φλεγμονών.

Γαστρικό Botox

Το γαστρικό Botox, όπως και το κανονικό Botox είναι μια αλλαντική τοξίνη τύπου Α, η οποία έχει ποικίλες χρήσεις στον ιατρικό τομέα από πολλές ειδικότητες (οφθαλμίατρους, γαστρεντερολόγους, ουρολόγους, ορθοπεδικούς, δερματολόγους ακόμη και γυναικολόγους).

Το Botox δρα ως αναστολέας της ακετυλοχολίνης (νευροδιαβιβαστής) η οποία εκκρίνεται από τις νευρικές απολήξεις των κινητικών νευρώνων, καθυστερώντας έτσι την γαστρική εκκένωση και αναστέλλοντας την έκκριση της Γρελίνης (ισχυρή ορμόνη η οποία εκκρίνεται από το θόλο του στομάχου και διεγείρει την πείνα). Επιπλέον το Botox μειώνει τη χολινεργική μετάδοση στους λείους μύες του στομάχου, αναστέλλοντας έτσι την απελευθέρωση ακετυλοχολίνης, κάτι που έχει φανεί σε έρευνες (in vivo και in vitro).

Εάν και ακόμη χρειάζεται εκτενής μελέτη του Botox τα μέχρι τώρα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά και όπως φαίνεται θα διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στο μέλλον στον έλεγχο της παχυσαρκίας.

Πηγή:  Metabolism and Pathophysiology of Bariatric Surgery