Λεπτίνη μια ορμόνη σύμμαχος κατά της παχυσαρκίας

Η λεπτίνη είναι μια πρωτεϊνική ορμόνη, η ονομασία της προέρχεται από την ελληνική λέξη «λεπτός» και το μόριο της ταυτοποιήθηκε το 1994 από τον μοριακό γενετιστή Jeffrey M. Friedman ενώ έκανε έρευνες σε παχύσαρκα ποντίκια. Αποκωδικοποιείται από το γονίδιο ob της παχυσαρκίας  και παράγεται κυρίως από το λιπώδη ιστό καθώς και από κύτταρα του λεπτού εντέρου. Η ορμόνη συμβάλει στη ρύθμιση της ενεργειακής ισορροπία του οργανισμού αναστέλλοντας την πείνα, η οποία με τη σειρά της μειώνει την αποθήκευση λίπους στα λιποκύτταρα. Η λεπτίνη δρα στους υποδοχείς κυττάρων στον τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου.

Αν και η ρύθμιση της αποθήκευσης λίπους θεωρείται η κύρια λειτουργία της ορμόνης, φαίνεται ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και σε άλλες φυσιολογικές διεργασίες . Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι παράγεται σε πολλά άλλα κύτταρα εκτός από τα λιπώδη, καθώς επίσης δρα και σε πολλούς άλλους τύπους κυττάρων, πέρα από τα υποθαλαμικά, τα οποία έχουν υποδοχείς λεπτίνης. Οι πρόσθετες αυτές λειτουργιές της λεπτίνης δεν έχουν ακόμη καθοριστεί.

Ο ρόλος της λεπτίνης στην Παχυσαρκία

Οι παχύσαρκοι άνθρωποι δεν έχουν χαμηλά επίπεδα λεπτίνης. Αντίθετα σύμφωνα με έρευνες που έγιναν σε παχύσαρκους ασθενείς εντοπίστηκαν υψηλά επίπεδα της ορμόνης σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Στα παχύσαρκα άτομα, έχει εντοπιστεί μια μειωμένη ευαισθησία στην λεπτίνη, η οποία μπορεί να παρομοιαστεί με την αντίσταση στην ινσουλίνη σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, με αποτέλεσμα να μην αισθάνονται κορεσμό παρά τα υψηλά επίπεδα ενέργειας και λεπτίνης στον οργανισμό τους.

Ο μηχανισμός που οδηγεί σε αυτή τη μειωμένη ευαισθησία στη λεπτίνη δεν έχει εντοπισθεί ακόμη. Όμως φαίνεται ότι ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός διαδραματίζει  καθοριστικό ρόλο στην μετάδοση της λεπτίνης .

Αιματοεγκεφαλικός φραγμός και παχυσαρκία

Ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός είναι ένας κυτταρικός φραγμός που περιορίζει την μετάδοση ουσιών στον εγκέφαλο.  Στην ουσία προστατεύει τον εγκέφαλο από τοξικές ουσίες, ελέγχει τη μετάδοση μεγάλων μορίων και ουσιών που περιέχονται στα φάρμακα και επιτρέπει την αμφίδρομη μεταφορά θρεπτικών ουσιών και ορμονών μεταξύ αίματος και εγκεφάλου.

Η παχυσαρκία και η χρόνια κατανάλωση τροφών πλούσιες σε λίπη δημιουργούν σημαντικές αλλαγές στα επίπεδα του αιματοεγκεφαλικού φραγμού καθώς και σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, κυρίως σε περιοχές όπου υπάρχει μεγάλος αριθμό νευρώνων με υψηλές μεταβολικές απαιτήσεις όπως είναι ο ιππόκαμπος.

Έρευνες σε τρωκτικά έχουν δείξει ότι διατροφή πλούσια σε λίπη μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια νευρώνων στον τοξοειδή πυρήνα και τον υποθάλαμο. Επιπλέον προκαλούνται φθορές στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό λόγω της απώλειας  ενδοθηλιακών κυττάρων του κεντρικού νευρικού συστήματος (τα κύτταρα αυτά χαρακτηρίζονται από την παρουσία ειδικών μεταφορικών συστημάτων για την μεταφορά των απαραίτητων ενεργειακών υποστρωμάτων του μεταβολισμού των αμινοξέων) και αστροκυττάρων (βοηθούν στη μεταφορά σημαντικών μεταβολιτών από το αίμα στους νευρώνες και επίσης απομακρύνουν την περίσσεια των ιόντων καλίου και των νευροδιαβιβαστών από το διάμεσο υγρό).

Είναι πιθανό να χρησιμοποιηθεί λεπτίνη για την θεραπεία της παχυσαρκίας;

Η απώλεια βάρους που επιτυγχάνεται μετά από βαριατρικές επεμβάσεις, διατροφές, αλλαγές του lifestyle και σπάνια φαρμακευτικής θεραπείας εμφανίζουν μια επαναφορά στην ευαισθησία στην λεπτίνη, το οποίο μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση του σωματικού βάρους.

Ανεξαρτήτως  των μηχανισμών που ευθύνονται για την μειωμένη ευαισθησία στην λεπτίνη, είναι πιθανό να χρησιμοποιηθεί η ορμόνη αυτή για τη μείωση του σωματικού βάρους εάν οι υποδοχείς λεπτίνης και η υποκείμενη ενδοκυτταρική οδός σηματοδότησης ενεργοποιούνται στα αντίστοιχα μέρη του εγκεφάλου.

Μια από τις πιο υποσχόμενες προσεγγίσεις είναι η αύξηση της διόδου λεπτίνης από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι πολλές στρατηγικές οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για να αυξήσουν την δίοδο ουσιών από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις αναφέρουν ότι ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός δεν χάνει τις φυσιολογικές του ιδιότητες. Όμως οι παθολογικές αυτές καταστάσεις από μόνες τους μπορεί να επηρεάσουν την ακεραιότητα του φραγμού, οδηγώντας σε αποτυχία των θεραπειών αυτών. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο οι θεραπείες βασισμένες στην αύξηση της διόδου λεπτίνης από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό να μην επηρεάζουν την ακεραιότητα του φραγμού για να είναι αποτελεσματικές.

Στρατηγικές οι οποίες βελτιώνουν την δίοδο της λεπτίνης στον εγκέφαλο περιλαμβάνουν την δημιουργία μεταβολών στη δομή της λεπτίνης ή αναλόγων της λεπτίνης  καθώς και δημιουργία νέων υποδοχέων λεπτίνης με αυξημένη διαπερατότητα από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.

Συμπέρασμα

Από την ανακάλυψη της λεπτίνης  μέχρι και σήμερα οι επιδράσεις της παχυσαρκίας στην υγεία των ανθρώπων έχουν αυξηθεί σε επικίνδυνο βαθμό.  Οι έρευνες στην ορμόνη συνεχίζονται καθώς η θεραπεία της αντίσταση στη λεπτίνη αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την θεραπεία της παχυσαρκίας.

Συνεχώς εντοπίζονται νέοι μηχανισμοί με τους οποίους λειτουργεί η ορμόνη και δοκιμάζονται θεραπείες κατά της αντίστασης στην λεπτίνη, οι οποίες δεν έχουν όμως ελεγχθεί κλινικά. Μέχρι όμως να βρεθεί μια αποτελεσματική θεραπεία κατά της παχυσαρκίας οι βαριατρικές επεμβάσεις φαίνεται ότι είναι η μόνη εγγυημένη λύση για την απώλεια του πλεονάζον βάρους, για την αποκατάσταση της αντίστασης στη λεπτίνη και την αντίσταση της αντίστασης στην ινσουλίνη.

Andrea G. Izquierdo et.all. “Leptin, Obesity, and Leptin Resistance: Where Are We 25 Years Later?” MDPI, August 2019, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6893721/